Inhoudsopgave van de onderstaande pdf’s
1 Hybels, Het evangelie beknopt uitleggen; Thielicke, ‘Amen, Ik zeg u’; McDowell, Jezus’ goddelijkheid; Maria
2 Christus’ meevoelen; Van Veluw, de hemelvaart onvoorstelbaar?; Christus’ oordeel; God zien; Blok, Prediker
3 Douma, Bijbelmeditatie; Batchelor, Geleid.meditaties; pers.relatie met God?; dorst naar God; onze motivatie
4 Sieds de Jong, K. van der Geest + J.P.Versteeg, De kinderdoop
5 Siertsema, Wereldbeeld en bijbelvertalen; Statenvertaling; evangelische geloofsbeleving; gave van genezing
6 Boerwinkel, Kerk en secte; verschillen en eenheid; Chr. kijk op de geschiedenis; de Weber-these over calvinisme
7 H.Berkhof en G.Dekker, Godsverduistering; betekenis van de zondag
8 De preek: Henau, Bolkestein, Trimp e.a.; Duitse teksten over preken mbv trefwoorden; doelstellingen preek
9 Als getrouwde verliefd; geen overwaardering van het huwelijk; man en vrouw in gesprek
10 Mythen over incest; seks.misbruik in de kerk; vergeving, schuld en recht; Nieboer, Hulp, ziekte, zonde
11 GKV-synode, Vrouw in ambt; GKV en echtscheiding; Bodisco Massink, Begeleiding echtparen
12 Documentatie over schepping-evolutie; Veefkind: Oudvaders; dieren van voor de zondvloed
1
Hoe kun je iemand heel in het kort het evangelie uitleggen? Hybels geeft daarvan een mooi voorbeeld aan de hand van een illustratie.
Zie: Het evangelie beknopt uitleggen
Thielicke legt de betekenis ervan uit dat Jezus zijn woorden verschillende keren begint met ‘Amen’. Daaruit blijkt dat Hij online is met zijn Vader.
Zie: Amen, ik zeg u
McDowell onderbouwt vanuit het Nieuwe Testament de goddelijkheid van Jezus.
Zie: Jezus is God
Katholieken verwijten protestanten dat ze onrecht doen aan Maria. Dat verwijt vind ik terecht, zoals kan blijken uit mijn preek over Maria, zie de rubriek ‘Preken’, no.2, NT 05.
Om meer begrip te krijgen voor de katholieke visie op Maria is het zinvol kennis te nemen van een verklaring over Maria, in 2004 uitgegeven door een Anglicaans – Rooms-katholieke Commissie. Boeiend is ook wat Thurian, monnik in Taizé, in 1979 over Maria schreef.
Zie: Verklaring en Thurian
2
Protestanten én katholieken zijn erover eens dat Christus het centrum is van het christelijk geloof. Over Hem raken we nooit uitgedacht.
Seamands vertelt dat Christus ons leven heeft gedeeld en hierdoor kan meevoelen met ons.
Zie: Christus kan meevoelen
Veel mensen hebben grote moeite met de lichamelijke hemelvaart van Christus. Van Veluw legt uit waarom dit voorstelbaar is door meerdimensionaal over de hemel te denken.
Zie: De hemelvaart onvoorstelbaar?
Christus’ terugkeer heeft een schaduwzijde: zijn definitieve oordeel over het ongeloof. Daarover heeft Henk de Jong in een interview behartigenswaardige dingen gezegd.
Zie: Over Gods eeuwige straf
Paulus zegt dat God in een ontoegankelijk licht woont en dat geen mens Hem kan zien. Tegelijk wordt ons beloofd dat we in de toekomst God met eigen ogen zullen zien. Hoe zit dat? Hendriks heeft daar een mooi artikel over geschreven.
Zie: Zullen we God zien?
Het bijbelboek Prediker wijst ons de weg door het duister en licht van ons leven hier. Een boeiende verklaring van dit boek vind ik nog altijd de schetsen en artikelen van M.J.C. Blok sr.
Zie: Prediker
3
Veel mensen houden zich bezig met mediteren. Er zijn verschillende methoden. Ik noem hier twee:
Meditatief omgaan met de Bijbel, zie: Douma, Bijbelmeditatie
Meditatief aandacht geven aan de eigen leefwereld, zie: Batchelor, Geleide meditaties
Diverse aspecten van bidden en mediteren komen aan de orde in een korte studie van Minderhoud, waarin ook de geschiedenis van christelijke spiritualiteit aan bod komt.
Zie: Minderhoud
Als we bidden of mediteren is het belangrijk ons te realiseren dat er tussen God en ons nooit sprake kan zijn van een evenwaardige relatie.
Zie J. van Bruggen hierover: Persoonlijke relatie met God
Kamsteeg en Luiten beschrijven beknopt maar overtuigend hoe je zonder God onverzadigbaar blijft; daaraan heb ik een column toegevoegd van De Bruijne over onze motivatie om goed te doen.
Zie: Dorst naar God; onze motivatie
4
Zo lang de kerk bestaat worden baby’s gedoopt. Dat heeft er alles mee te maken hoe binnen de kerk wordt aangekeken tegen Gods handelen in het Oude en Nieuwe Testament. Sieds de Jong heeft daar al jaren geleden een grondig verhaal over geschreven.
Zie: Legitimatie kinderdoop
Verhelderend vind ik ook een artikel van Klaas van der Geest, met daarbij een bijdrage van J.P. Versteeg, over het dopen van iemand ‘met zijn huis’
Zie: Kinderdoop als gezinsdoop
5
Hoe moet je de Bijbel vertalen? Velen kiezen voor concordant (woord-voor-woord) vertalen, vanuit de gedachte dat het vernederlandsen van de Bijbel een eigen aanpak vereist, denk aan de zgn. Amsterdamse School en de Naardense Bijbel. Al in 1968 heeft de taalkundige Siertsema zich tegen deze aanpak gekeerd. Omdat ze mij overtuigd heeft, geef ik haar artikel graag door.
Zie: Taal en wereldbeeld
Beroemd is de zgn. Statenvertaling (SV) van de Bijbel. In twee artikelen van het Nederlands Bijbelgenootschap wordt aandacht gegeven aan de vraag of de SV toen die uitkwam wel zo nieuw was en in hoeverre die taalvormend heeft gewerkt op het Nederlands.
Zie: De betekenis van de Statenvertaling
Ook binnen de GKV (sinds 2023: NGK) is er veel aandacht voor de evangelische geloofsbeleving. René van Loon en Henk de Jong geven corrigerend commentaar op die geloofsbeleving.
Zie: Bijbelse correcties en Voorrang van Woord op antwoord
Charismatische mensen leggen vaak sterk de nadruk op de gave van genezing. MacArthur ziet een fundamenteel verschil tussen de gave van genezing uit de tijd van het Nieuwe Testament en bijzondere genezingen in de tegenwoordige tijd (hierbij heb ik een fragment van Henk de Jong gevoegd over bescheidenheid).
Zie: Genezing
6
Het omgaan met verschillen in de kerk kent volgens de benadering van Boerwinkel grenzen.
Zie: Boerwinkel, Kerk en secte
Intrigerend is wat de vroegere prior van Taizé, Roger Schutz, pal na het Tweede Vaticaanse Concilie schreef over de verhouding tussen katholieken en protestanten met een uitspraak van Luther als opschrift: te hulp snellen, niet vluchten.
Zie: Schutz
Ondanks alle verschillen tussen kerken blijkt de overeenstemming vaak groter dan altijd gedacht werd. Zo zijn de rooms-katholieke kerk en de lutherse wereldfederatie in 1999 met een gemeenschappelijke verklaring gekomen over de rechtvaardigingsleer. In 2017 hebben de anglicanen en gereformeerden zich daarbij aangesloten.
Zie: Verklaring
Je hoort er tegenwoordig minder over, maar volgens mij blijft een belangrijk onderwerp hoe je als christen naar de geschiedenis kijkt. De geschiedenisdocenten Leih en Schaeffer hebben daar allebei diepgaand over geschreven.
Zie: Leih + Schaeffer
Nog altijd wordt de Weber-these uitgedragen dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen het calvinisme en het kapitalisme. Nijkamp en Van Doornik geven hiervan een kritische analyse.
Zie: De Weber-these
7
Vanaf het einde van de jaren tachtig werd de godsdienstige situatie in Nederland getypeerd als Godsverduistering. Deze typering kwam van Berkhof, maar werd door anderen overgenomen. Al is sindsdien veel veranderd, toch is het leerzaam van artikelen uit die tijd kennis te nemen.
Zie: Berkhof en G.Dekker over Godsverduistering
In reactie op dit thema is de toenmalige Ned.Hervormde Kerk met een nota gekomen. Ook die bevat veel tijdgebondens (wat ik deels weggelaten heb) maar blijft waardevol om er kennis van te nemen.
Zie: Kerk-zijn ttv Godsverduistering
De secularisatie die gaande is blijkt onder meer uit de zondagsbesteding: het is niet meer vanzelfsprekend dat die dag vrijgehouden wordt en al helemaal niet dat daarop de kerkgang centraal staat. Het is waar, in de loop van de kerkgeschiedenis is altijd verschillend gedacht over de verhouding sabbat-zondag. Dat neemt niet weg dat christenen wel terdege duidelijkheid kunnen krijgen over wat in elk geval de betekenis is van de zondag. J.Douma en de GS Amersfoort 2005 van de GKV geven aan wat naar hun oordeel in elk geval de betekenis is van de zondag.
Zie: Bezinning op de zondag
8
Voor alle predikanten is de zondagse prediking essentieel voor hun werk. Daarover zijn dan ook talloze werken verschenen. Ik heb enkele fragmenten gedigitaliseerd.
Interessant is wat Henau schrijft over selectieve waarneming van de hoorder, het vervreemdingseffect en het verhaal in de preek; Heitink en Roukema-Koning vragen zich af wanneer preken deprimerend werken.
Zie: Aspecten van de preek
Bolkestein en Thomas snijden de noodzaak aan dat de preek relevant is, dus binnen het referentiekader van de hoorder komt; verder bepleiten ze redundantie, waardoor de dingen breder gezegd worden dan eigenlijk nodig is; ten slotte staan ze stil bij de integratie van uitleg en toepassing en het werken met groepen.
Zie: Over preken gesproken
Met name in de jaren dertig en veertig van de 20ste eeuw is in de Geref.Kerken veel gesproken over de zgn. heilshistorische of christocentrische prediking. In 1986 heeft C.Trimp van deze discussies een historisch over-zicht gegeven, aangevuld met een eigen bijdrage over het thema. Aan zijn boek heb ik een recensie toegevoegd van Henk de Jong zoals die vermeld staat op de CD, toegevoegd aan de bundel “Verrassend vertrouwd. Een halve eeuw verkondiging en theologie van Henk de Jong” uit 2009.
Voor dit boek met recensie, zie: Heilshistorische prediking
Als kerkgangers ontevreden over een preek zijn, krijgt de predikant meestal de schuld. Dat kan terecht zijn, maar niet per definitie. Het is namelijk goed te weten dat de preek een ingewikkeld communicatieproces is waarbij vele factoren belemmerend kunnen werken. Dat kan milder maken tegenover de predikant.
Zie: Preek als talige communicatie
Eeuwenlang was het traditie om een preek helemaal uit te schrijven en dan tijdens de dienst de uitgeschreven (en soms ook uit het hoofd geleerde) tekst voor te dragen. Sinds plm. 1983 heb ik het mezelf aangeleerd om te werken met een uitgebreid systeem van trefwoorden. Daarbij ben ik erg gestimuleerd door Duitse auteurs.
Zie: Altmann, Predigt als Kontaktgeschehen en: Rothermundt + Zerfaß, Predigt als freie Rede
Om de hele mens in beeld te krijgen bij het preken is het nodig dat in een preek recht gedaan wordt aan het onderwijzende, vormende en agogische aspect. M.E. Hoekzema heeft daar een instructief verhaal over geschreven, waarvan ik hier een deel doorgeef.
Zie: Doelstellingen van de preek
9
Hoek-Van Kooten staat stil bij de mogelijkheid dat je als getrouwde verliefd bent op een derde.
Zie: Als getrouwde verliefd
Vos en deels ook Viorst beschrijven hoe een romantische kijk op en overwaardering van het huwelijk echtscheiding bevorderen en leiden tot een negatieve waardering van het ongetrouwd-zijn.
Zie: Geen overwaardering van het huwelijk
Als je jaren getrouwd bent, komt het er vaak niet van om diepgaand met elkaar te praten; ook kan er onvrede ontstaan over de taakverdeling. Daarom is het zinnig om in alle rust hierover met elkaar in gesprek te gaan. Hierbij kan een schema wellicht helpen.
Zie: Man en vrouw in gesprek
10
Tot in de jaren tachtig werd het kwalijke van incest (en ook van ander seksueel misbruik van kinderen) ontkend of in elk geval gebagatelliseerd en dat niet alleen door daders. Daarom heeft Nelson er goed aan gedaan mythen over incest te ontmaskeren.
Zie: Mythen
Ook binnen de GKV komt seksueel misbruik voor in pastorale relaties. Voor de generale synode van Zuidhorn in 2002 is hierover een gedegen rapport geschreven.
Zie: Seks.misbruik in de kerk
Waardevol is wat Ruard Ganzevoort en Ad van der Dussen over het thema vergeving hebben geschreven. Zij vragen namelijk nadrukkelijk aandacht voor het recht-doen van het slachtoffer.
Zie: Vergeving, schuld en recht
(In no.2 van de rubriek Handreikingen staan teksten over loslaten/vergeving en over berouw)
Over de verhouding tussen de Bijbel en psychologische hulp is diepgaand geschreven door W. Nieboer, indertijd hoogleraar strafrecht en forensische psychiatrie in Tilburg.
Zie: Hulpverlening, ziekte, zonde
11
Jarenlang is er binnen de GKV gediscussieerd over de vrouw in het kerkelijk ambt. Dit is erin uitgemond dat de GKV-synode (landelijke vergadering) van 2017 besloten heeft alle ambten voor vrouwen open te stellen. Tegen dat besluit zijn bezwaren ingediend maar de synode van 2020 heeft die bezwaren afgewezen maar heeft wel de fundering van de genomen besluiten bijgesteld.
Ter informatie allereerst de synode-brieven uit 2017 en 2020 annex besluiten.
Zie: GS-documenten vrouw en ambt
Daarnaast is het commissie-rapport ‘Elkaar van harte dienen’ uit 2020 van belang.
Zie: Cie-rapport vrouw en ambt
Erkend moet worden dat deze synodebesluiten een breuk zijn met het GKV-verleden. Daarom is het begrijpelijk dat veel kerkleden bezwaren hebben tegen deze besluiten. In reactie hierop hebben drie docenten uit Kampen een verhaal geschreven over 1 Korintiërs 14:34-35 en 1 Timoteüs 2:11-14, de zgn. zwijgteksten.
Zie: Paulus’ zwijgteksten
Voor bezwaarden is nog altijd de vraag of ze voor zich nog plaats zien binnen de GKV. Bij een antwoord hierop kunnen ze geholpen worden door twee artikelen die kort na de bovengenoemde besluitvorming verschenen in het Nederlands Dagblad.
Zie: ND-artikelen
Jarenlang hebben de GKV-synodes ook geworsteld met het thema huwelijk, echtscheiding en hertrouwen. Daarbij hadden ze te maken met:
– de bijbelse opdracht aan gehuwden om trouw te blijven aan elkaar en de afgelegde beloften, en:
– de realiteit dat deze blijvende trouw gehuwden door hun onmacht en/of onwil vaak niet lukt.
Het voert te ver om de rapporten en besluiten van achtereenvolgende synodes weer te geven. Ik volsta met de generale regeling voor echtscheiding en hertrouwen die in 2017 is vastgesteld.
Zie: Gen.regeling echtscheiding en hertrouwen
Nu ook binnen de kerken het aantal echtscheidingen toeneemt is het extra zaak dat getrouwden, zeker die met relatieproblemen, goede pastorale begeleiding krijgen. Bodisco Massink heeft hier deskundig over geschreven.
Zie: Begeleiding echtparen
12
Steeds meer christenen vinden dat je er niet onderuit kunt te accepteren dat de wetenschap overweldigend bewijs heeft voor evolutie. Het hindert mij dat zij zich zo vergaand uitleveren aan wat volgens mij een menging is van feiten, interpretaties en speculaties. Genesis 1-2 lezend weet ook ik niet hóe God al sprekend alles geschapen heeft. Maar het wil er bij mij niet in dat evolutie hét verklaringsmodel is, zeker niet als we het hebben over de eerste mensen, Adam en Eva. Daarom verwijs ik graag naar twee documenten uit creationistische kring. Ik kan niet beoordelen hoe steekhoudend de daarin vermelde benadering is; ook vind ik ‘De zaak-evolutie’ wel erg strijdlustig van toon. Dat neemt niet weg dat ik aandacht voor een anti-evolutionistisch geluid een goede zaak vind.
Ik heb ‘De zaak-evolutie’ qua spelling gecorrigeerd, terwijl ik ‘Het nieuwe hoofdstuk’ van een inhoudsopgave heb voorzien.
Zie: De zaak-evolutie en Evolutie – Het nieuwe hoofdstuk
Om zicht te krijgen op de hoofdlijn van het debat schepping of evolutie zijn m.i. de artikelen richtinggevend die Wiegers geschreven heeft over bijbelteksten en natuurwetenschappelijke gegevens over het begin van alles.
Zie: Over de wording van de wereld
Inzichtgevend zijn eveneens twee artikelen die de filosoof Schuurman in 1979 en 1983 geschreven heeft in het toenmalige blad Beweging (nu: Sophie, een uitgave van de Stichting voor Christelijke Filosofie). Daarin gaat hij in op het eigene van geloof en wetenschap en vooral op de grenzen van de wetenschap. Dit past hij toe op het evolutionisme en het creationisme. Zijn benadering kan voorkomen dat je als gelovige naïef aan een van beide overgeeft.
Zie: Schuurman
Tim Keller is een voorbeeld van een christen die accepteert dat God de aarde met haar planten en dieren gevormd heeft door evolutie. Maar hij wijst nadrukkelijk evolutie af als een verklaring voor alle aspecten van ons mens-zijn. Zo houdt hij vast aan een historische zondeval en aan het bestaan van Adam en Eva. Hij laat in het midden of Adam en Eva hun bijzondere positie verkregen hebben dank zij (door God geleide) evolutie (wat volgens mij tot onbewijsbare speculaties leidt) of door een aparte scheppingsdaad van God.
Zie: Keller, Schepping en evolutie
Verwant met hem maar veel stelliger over het unieke van Adam en Eva is Henk van den Belt, die zichzelf overigens aanduidt als een oudeaardecreationist..
Zie zijn artikel: Schriftgetuigenis en oergeschiedenis
Interessant is de benadering in de Katholieke katechismus uit 1985, waarin schepping en evolutie opgevat wor-den als twee elkaar aanvullende visies op onze werkelijkheid, resp. de verticale en horizontale. Evolutie als een zichzelf aansturend proces wordt dan ook afgewezen. Of de mensheid teruggaat op één mensenpaar wordt in het midden gelaten, terwijl tegelijk de zondeval als een gegeven wordt erkend.
Zie: target=”_blank” rel=”noopener noreferrer”>Katholieke katechismus
Zo’n halve eeuw geleden heeft Koos Veefkind artikelen geschreven over de oudvaders met hun getallen in Gen.5 en 11 en over dieren van voor de zondvloed. Ik weet niet hoe hij hier later over dacht, maar ik vind z’n artikelen nog altijd het lezen waard – al realiseer ik mij dat hiermee echt niet het laatste woord is gesproken over deze twee onderwerpen.
Zie: Veefkind